Anonim şirket esas sözleşmesinde yapılan her türlü değişiklik genel olarak esas sözleşme değişikliğidir. Esas sözleşme ana sözleşme olarak ta bilinmektedir. Anonim Şirketlerde ana sözleşme değişikliği, esas sözleşmenin kaldırılması, yeni hükümler eklenmesi veya sözleşmede yer alan kuralların değiştirilmesi anlamına gelir.
Şirket esas sözleşmesinin değiştirilmesi için Türk Ticaret Kanunu’nda bir takım özel usuller öngörülmüştür. Anonim şirketlerin temel yapısını oluşturan, şirketle ilgili pay sahipliği, sermaye, yetki, faaliyet gibi birçok hususu düzenleyen esas sözleşmenin kanunen usule uygun olarak değiştirilmesi gerekmektedir.
Esas sözleşme hazırlanırken yapılan imla hataları, küçük yazım yanlışlarının düzeltilmesi esas sözleşme değişikliği olarak nitelendirilmez.
Türk Ticaret Kanunu Madde 452’ye göre Anonim Şirket genel kurulunun kanundaki hükümlere uymak şartıyla ana sözleşmeyi tamamen değiştirmek yetkisi vardır. Esas sözleşme yapma yetkisi genel kurulun yetki alanı ile sınırlandırılmıştır. Bu nedenle ana sözleşmeyi değiştirme yetkisi genel kuruldan başka bir organa kesinlikle devredilemez. Bu hak müktesep ve vazgeçilmez bir haktır.
Bu yazımızda başlıca esas sözleşme değişikliklerinin neler olduğu, esas sözleşme değişikliği söz konusunda izlenilmesi gereken usulün nasıl olduğu konuları üzerinde durulacaktır.
Anonim Şirketlerde Esas Sözleşmenin Değiştirilmesi Usulü
Anonim şirketlerde esas sözleşenin değiştirilmesi hususu Türk Ticaret Kanunu’nun 452 ve devamında düzenlenmiştir.
Anonim şirketlerde esas sözleşme Ticaret Kanunumuzun sistematiği nazara alındığından ikiye ayrılır:
- Genel Esas Sermaye Değişiklikleri
- Özel Sermaye Değişiklikleri
Özel sermaye değişikliği, sermayenin artırılması ve azaltılması hususu kanunda açıkça düzenlenen değişikliklerdir. Genel esas sözleşme değişikliği ise bunların dışında kalan ve anonim şirket esas sözleşme değişikliğini gerektiren haller kapsamına girmektedir.
Anonim şirketlerde esas sözleşme değişikliğinin yapılacağı durumlarda aşağıdaki şekilde yol izlenir:
- Öncelikle değiştirilerek esas sözleşmenin yeni hali hazırlanmalıdır.
- Değişikliğin hazırlanmasının akabinde Bakanlık izni gerekiyorsa izin için Bakanlığa başvurulması ve iznin alınması gerekmektedir.
- Kanunda öngörüldüğü şekilde çağrılı ya da çağrısız genel kurul yapılarak değişikliğe kurulun onay vermesi safhası tamamlanmalıdır.
- Son olarak ise değişiklik tescil ve ilan edilmelidir.
Gümrük Ve Ticaret Bakanlığının İzni
Anonim şirketlerin, kural olarak hukuki konumu, işletme konusu ve niteliği ne olursa kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine tabi tutulmamıştır. Ancak Türk Ticaret Kanunun 333. maddesinde bu durumun istisnasını oluşturur. 333. Maddesi kapsamında olan Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip, ilan edilecek anonim şirketler Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulur. Bankalar, faktoring şirketleri, finansal kiralama şirketleri, tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketleri, sigorta şirketleri, varlık yönetim şirketleri izne tabii şirketlerdendir. Bu şirketlerin esas sözleşme değişiklikleri de Gümrük ve Ticaret Bakanlığının iznine bağlıdır. Bakanlık incelemesi esas sözleşmede sadece kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığı yönünden yapılabilir.
Genel kurul, esas sözleşmenin değiştirilmesi için toplantıya çağrıldığı takdirde; Gümrük ve Ticaret Bakanlığının iznine tabi olan şirketlerin izni alınmış olması gerekmektedir. Esas sözleşme değişiklik önerisi Gümrük ve Ticaret Bakanlığına gönderilirken, anonim ortaklığın Ünvanı altında yetkili kişilerce imzalanıp, yönetim kurulu kararı da dilekçeye gönderilmelidir.
Değişiklik Taslağının İlanı
Genel kurulu anonim şirket esas sözleşme değişikliği için toplantıya çağrılmadan önce, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izninin alınması gereken hallerde izinler alınmış izne gerek olmayan diğer şirketlerde yönetim kurulunun hazırladığı değişiklik taslağı ilan edilmelidir.
Genel kurul toplantıya, esas sözleşmede belirtilen şekilde, şirketin internet sitesinde ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayınlanan ilanla çağrılır. Genel Kurul çağrısı toplantı tarihinden en az iki hafta önce yapılır. Bununla birlikte pay defterinde yazılı pay sahipleriyle önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adreslerini bildiren pay sahiplerine, toplantı günü ile gündem ve ilanın çıktığı veya çıkacağı gazeteler, iadeli taahhütlü mektupla bildirilir.
Genel kurulun çağrı ilanında;
- Toplantı günü ve saati,
- Toplantı yeri,
- Gündem,
- Değişen maddenin/maddelerin eski ve yeni şekilleri,
- Çağrının kimin tarafından yapıldığına dair bilgiler bulunmalıdır.
Genel Kurul Toplantısı
Anonim şirketlerde esas sözleşme genel kurulun kararı ile değiştirilebilir. Genel kurulun esas sözleşme değişikliğine ilişkin yetkisi devredilmez niteliktedir.
Genel kurulda yapılacak anonim şirket esas sözleşme değiştirilmesine ilişkin oylamalarda pay sahiplerine oyda ayrıcalık ve sağlanması yasaktır. Genel kurul kararı olması sebebiyle esas sözleşme değişikliği esasında gerekli koşulların oluşması halinde verilen karara karşı iptal davası açılması mümkündür.
Anonim şirket esas sözleşme değişikliği kararı alınması için öngörülen yeterli sayılar Türk Ticaret Kanunu 421. maddesinde bulunur. Türk Ticaret Kanunu 421. madde düzenlemesine göre anonim şirket esas sözleşme değişikliği için ağırlaştırılmış yeterli sayılar belirlenmiştir. Kanunda düzenlenen yeterli sayıların daha ağırlarının anonim şirket esas sözleşme ile kararlaştırılması mümkündür. Ancak yeterli sayıların hafifletilmesi söz konusu olamaz.
Anonim şirket esas sözleşme değiştirilmesine ilişkin karar verilmesi şirket sermayesinin en az %50’sinin bulunduğu genel kurul toplantısında hazır olan pay sahiplerinin oyların çoğunluğu ile mümkündür. Genel kurulun ilk toplantısında toplantı yeterli sayı oluşmazsa 1 ay içinde yeni bir toplantı yapılır. Bu toplantıda karar için aranan yeterli sayı ilk toplantıdan farklıdır.
İkinci toplantıda, ilk genel kurul toplantısından farklı olarak anonim şirket sermayesinin en az 1/3’nün toplanmasıyla ile toplantı yeterli sayı sağlanmış olur. Tüm bu yeterli sayılar kanunda veya anonim şirket esas sözleşmede aksinin kararlaştırılmadığı hallerde geçerlidir.
Türk Ticaret Kanunu 421. maddede öngörülen esas sözleşme değişikliği için belirlenen yeterli sayılar genel durumlar için söz konusudur. Madde düzenlemesinde bazı durumlar için daha ağır yeterli sayılar belirlenmiştir. Bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararlar ve şirket merkezinin yurt dışına taşınmasına yönelik verilen kararların alınması için sermayenin tamamını oluşturan pay sahiplerinin hepsinin olumlu oy vermesi gereklidir. İlk toplantıda toplantı yeterli sayının sağlanamaması durumunda ikinci toplantıda için de aynı yeterli sayı söz konusu olur, herhangi bir farklılık yoktur.
Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi, gedikli pay oluşturulması ve nama yazılı payların devrinin sınırlandırılmasına ilişkin verilecek anonim şirket esas sözleşme değişikliği kararları şirket sermayesinin en az ¾’ünü oluşturan pay sahiplerinin olumlu oyları ile alınır. İlgili toplantı yeterli sayı ilk toplantıda sağlanamazsa 2. toplantıda da aynı yeterli sayı aranır.
Esas Sözleşme Değişikliklerinin Tescili
Anonim şirket esas sözleşmenin değiştirilmesine ilişkin genel kurul kararı, yönetim kurulu tarafından, şirket merkezinin ve şubelerinin bulunduğu yerin ticaret siciline müdürlüğüne tescil edilir.
Ayrıca ilana bağlı hususlar ilan ettirilir; yine tescil ve ilan edilen karar şirketin internet sitesine konulur. Değiştirme kararı üçüncü kişilere karşı tescilden önce hüküm ifade etmez.
Özel Esas Sermaye Değişiklikleri
Sermayenin artırılması ve azaltılması ‘’Özel Esas Sermaye’’ değişiklikleri olarak Kanunumuzda çok daha ayrıntılı olarak düzenlemiştir.
- Sermayenin Artırılması
Şirketler borç bulamamak, projelerini hayata geçirmek, şirketin ayakta kalmasını sağlamak, borç almanın daha aleyhe sonuç doğurması, zararlar neticesinde sermayenin tamamlanmasına olan ihtiyaçlar nedeniyle esas sermayeyi artırmak durumunda kalabilirler. Sermayenin artırılması ancak anonim şirket esas sözleşmenin değiştirilmesi ile mümkündür.
Sermaye artırımı esas sözleşmede değişikliğini zorunlu kılan bir işlem olup sermayenin artırılmasına esas sermaye sisteminin benimsendiği anonim şirketlerde genel kurul; kayıtlı sermaye sistemini benimseyen şirketlerde ise yönetim kurulu Türk Ticaret Kanunun 456/2. maddesi uyarınca karar verir.
- Esas Sermayenin Azaltılması
Türk Ticaret Kanunun 473. Maddesi uyarınca bir anonim şirket sermayesini azaltarak, azaltılan kısmın yerine geçmek üzere bedelleri tamamen ödenecek yeni paylar çıkarmıyorsa, genel kurul, anonim şirket esas sözleşmenin gerektiği şekilde değiştirilmesini karara bağlar. Genel kurul toplantısına ilişkin çağrı ilanlarında, mektuplarda ve internet sitesi bildiriminde, sermaye azaltılmasına gidilmesinin sebepleri ile azaltmanın ne şekilde yapılacağı ve azaltmanın amacını ayrıntılı bir şekilde ve hesap verme ilkelerine uygun olarak açıklanır. Ayrıca anonim şirket yönetim kurulu bu hususları içeren bir raporu genel kurula sunar, genel kurulca onaylanmış rapor tescil ve ilan edilir.
Genel olarak bir şirket anonim şirket esas sermayenin azaltılmasına mevcut şirket zararının bünye dışına çıkarılması, azaltılacak tutarın pay sahiplerine iade edilmesi yahut benzeri amaçlarla yapar. Pay sayısını azaltma yada payların itibari değerlerini düşürme gibi yöntemler anonim şirket esas sermayenin azaltılmasında kullanılan yöntemlerdendir. Sermayenin azaltılması işlemi de ancak anonim şirket esas sözleşme değişikliği ile mümkündür.
