Bilindiği üzere şirketler; belli iktisadi amaçlarının gerçekleştirilmesi için kurulurlar. Şirketin unsurları ve tanımı Türk Ticaret Kanun’unda bulunmamaktadır. Ancak Borçlar Kanun’unda adi şirket için yapılan tanım, şirket için kabul edilen genel bir tanımdır.
Borçlar Kanunu 620. madde, şirketi bir sözleşme olarak nitelendirmiştir. Buna göre şirket, iki veya daha fazla kimsenin, ortak bir amaca ulaşmak için mal veya emeklerini birleştirmeyi üslendikleri bir sözleşmedir.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere, bir şirketin varlığından söz edilebilmesi için gerekli olan unsurlar şunlardır:
- Şirketten söz edebilmek için istisna şirket türleri dışında birden fazla kişinin varlığı gerekir ve bu miktar şirketin devamı süresinde kural olarak azalmamalıdır. Ancak, bazı şirketlerde ortak sayısı bir kişi de olabilir. Örneğin; anonim şirketler ve limited şirketler bir kişi ile kurulabilir. Kooperatifler ise yedi kişi ile kurulur. Bir şirketin azami ortak sayısı ne olacağı kural olarak düzenlenmemiştir. Ancak limited şirketlerin 50 ortaktan fazla olması mümkün değildir. Bu kişiler, gerçek veya tüzel kişi olabilirler ve kendilerine şerik, ortak, hissedar veya pay sahibi denir.
- Şirketin ortak amacı gerçekleştirebilmesi için şirketin sahip olması gerektiği nakdi olan veya olmayan değerler sermayedir. Her ortak belirli bir miktarda, nitelikte sermaye koymak zorundadır. Ortağın getirmeyi üstlendiği bu miktara sermaye payı denir. Sermaye payının mülkiyeti veya kullanma hakkı şirkette bulunmalıdır. Sermaye payının getirilmesinin taahhüt edilmesi şirketin kurulması için yeterlidir. Şirketin kurulması için, sermaye payının fiilen getirilmesi şart değil, taahhüt etmesi yeterlidir.
- Ortada müşterek bir amaç bulunmalıdır.
- Müşterek amaca erişmek için kişilerin bir akitle birleşmeleri gerekmektedir. Buna birleşme mukavelesi denir. Taraflar bir çok hallerde bir şirket akdi yaptıklarının farkına varmazlar bile. Birleşme mukavelesi bu yönüyle satış akdi, hizmet akdi gibi iki tarafa borç yükleyen akitlerden, miras şirketi gibi akitsiz doğan iştirak halinde mülkiyetten ve müşterek mülkiyetten ayrılmaktadır.
- Şirket amacının elde edilmesinin temin için emek veya mal olarak konulmalıdır.
Şirketlerin Birleşme Ve Devirleri
Birleşme ve Devrin Nitelikleri
Şirket birleşmesi en basiti şekilde, şirketlerin birbiriyle birleşecek tüzel kişiliği niteliği taşıyan başka bir şirket kurmalarına ya da bir veya birden fazlasının diğer şirkete katılmalarına birleşme denir.
Şirket birleşmesini kabul eden şirket devralan, katılan şirket devrolunan diye adlandırılır.
Bir şirketin bir başka şirketi satın alması veya birden çok şirketin aynı unvan altında bir araya gelmesi ile gerçekleşen şirket birleşmesi; çeşitli sebeplerle, farklı, benzer ya da aynı sektörde faaliyet göstermekte olan şirketlerin birbirleri ile birleşmeleri sonucunda pazardaki konumlarını değiştirebilmektedir. Birleşmeyle, devralan şirket devrolunan şirketin malvarlığını bir bütün hâlinde devralır. Birleşmeyle devrolunan şirket sona erer ve ticaret sicilinden silinir.
Tasfiye hâlindeki bir şirket, malvarlığının dağıtılmasına başlanmamışsa ve devrolunan şirket olması şartıyla, birleşmeye katılabilir.
Birleşme esas itibariyle iki şekilde olmaktadır:
- Devralama şeklinde birleşme: Bir şirketin diğerini devralması ile gerçekleşir.
- Yeni kuruluş şeklinde birleşme: Şirketlerin yeni kurulan bir şirket altında bir araya gelmeleri ile gerçekleşir.
Geçerli Birleşmeler
1. Sermaye şirketleri;
a) Sermaye şirketleriyle,
b) Kooperatiflerle,
c) Kollektif ve komandit şirketlerle, devralan şirket olmaları şartıyla, birleşebilirler.
2. Şahıs şirketleri;
a) Şahıs şirketleriyle,
b) Sermaye şirketleriyle, devrolunan şirket olmaları şartıyla,
c) Kooperatiflerle, devrolunan şirket olmaları şartıyla, birleşebilirler.
3. Kooperatifler;
a) Kooperatiflerle,
b) Sermaye şirketleriyle ve
c) Şahıs şirketleriyle, devralan şirket olmaları şartıyla, birleşebilirler.
Şirket Birleşmeleri Halinde Ortaklık Payları ve Hakları
Devrolunan şirketin ortaklarının, mevcut ortaklık paylarını ve haklarını karşılayacak değerde, devralan şirketin payları ve hakları üzerinde istemde bulunma hakları vardır. Bu istem hakkı, birleşmeye katılan şirketlerin malvarlıklarının değeri, oy haklarının dağılımı ve önem taşıyan diğer hususlar dikkate alınarak hesaplanır.
Ortaklık paylarının değişim oranları belirlenirken, devrolunan şirketin ortaklarına tahsis olunan ortaklık paylarının gerçek değerlerinin onda birini aşmaması şartıyla, bir denkleştirme ödenmesi öngörülebilir.
Devrolunan şirketin oydan yoksun paylarına sahip ortaklarına aynı değerde, oydan yoksun veya oy hakkını haiz paylar verilir.
Devrolunan şirkette mevcut bulunan paylara bağlı imtiyaz hakları karşılığında, devralan şirkette eş değerde haklar veya uygun bir karşılık verilir.
Devralan şirket, devrolunan şirketin intifa senedi sahiplerine, eş değerli haklar tanımak veya intifa senetlerini, birleşme sözleşmesinin yapıldığı tarihteki gerçek değeriyle satın almak zorundadır.
Ayrılma akçesi
Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde, ortaklara, devralan şirkette, pay ve ortaklık haklarının iktisabı ile iktisap olunacak şirket paylarının gerçek değerine denk gelen bir ayrılma akçesi arasında seçim yapma hakkı tanıyabilirler.
Birleşmeye katılan şirketler birleşme sözleşmesinde, sadece ayrılma akçesinin verilmesini öngörebilirler.
Sermaye artırımı, yeni kuruluş ve ara bilanço
Sermaye artırımı
Devralma yoluyla birleşmede, devralan şirket, sermayesini, devrolunan şirketin ortaklarının haklarının korunabilmesi için gerekli olan düzeyde, artırmak zorundadır.
Birleşmede, ayni sermaye konulmasına ilişkin düzenlemelerle, halka açık anonim şirketlerde, yeni payların halka arzına dair hükümler, Sermaye Piyasası Kurulu kaydına alınmasına ilişkin olanlar müstesna, uygulanmaz.
Yeni kuruluş
Yeni kuruluş yolu ile birleşmede, bu Kanun ile 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun, ayni sermaye konulmasına dair düzenlemeleri ve asgari ortak sayısına ilişkin hükümleri dışındaki maddeleri yeni şirketin kuruluşuna uygulanır.
Ara bilanço
Birleşme sözleşmesinin imzalandığı tarih ile bilanço günü arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarılmasından sonra, birleşmeye katılan şirketlerin malvarlıklarında önemli değişiklikler meydana gelmişse, birleşmeye katılan şirketler bir ara bilanço çıkarmak zorundadır.
Aşağıdaki hükümler saklı olmak kaydı ile, ara bilançoya yıllık bilançoya ilişkin hüküm ve ilkeler uygulanır. Ara bilanço için;
- Fizikî envanter çıkarılması gerekli değildir;
- Son bilançoda kabul edilen değerlemeler, sadece ticari defterdeki hareketler ölçüsünde değiştirilir; amortismanlar, değer düzeltmeleri ve karşılıklar ile ticari defterlerden anlaşılmayan işletme için önemli değer değişiklikleri de dikkate alınır.
Birleşme sözleşmesi ve birleşme raporu
Birleşme sözleşmesi
- Birleşme sözleşmesinin yapılması
Birleşme sözleşmesi yazılı şekilde yapılır. Sözleşme, birleşmeye katılan şirketlerin, yönetim organlarınca imzalanır ve genel kurulları tarafından onaylanır.
- Birleşme sözleşmesinin içeriği
Birleşme sözleşmesinin;
- Birleşmeye katılan şirketlerin ticaret unvanlarını, hukuki türlerini, merkezlerini; yeni kuruluş yolu ile birleşme hâlinde, yeni şirketin türünü, ticaret unvanını ve merkezini,
- Şirket paylarının değişim oranını, öngörülmüşse denkleştirme tutarını; devrolunan şirketin ortaklarının, devralan şirketteki paylarına ve haklarına ilişkin açıklamaları,
- Devralan şirketin, imtiyazlı ve oydan yoksun payların sahipleriyle intifa senedi sahiplerine tanıdığı hakları,
- Şirket paylarının değiştirilmesinin şeklini,
- Birleşmeyle iktisap edilen payların, devralan veya yeni kurulan şirketin bilanço kârına hak kazandığı tarihi ve bu isteme ilişkin bütün özellikleri,
- Ayrılma akçesini,
- Devrolunan şirketin işlem ve eylemlerinin devralan şirketin hesabına yapılmış sayılacağı tarihi,
- Yönetim organlarına ve yönetici ortaklara tanınan özel yararları,
- Gereğinde sınırsız sorumlu ortakların isimlerini, içermesi zorunludur.
Birleşme Sözleşmesinin İçeriği
Birleşme sözleşmesinde bulunması zorunlu olan birtakım unsurlara ilişkin düzenleme Türk Ticaret Kanunu 146. maddesinde yer almaktadır.
Birleşme sözleşmesinin;
- Birleşmeye katılan şirketlerin ticaret unvanlarını, hukuki türlerini, merkezlerini; yeni kuruluş yolu ile birleşme halinde, yeni şirketin türünü, ticaret unvanını ve merkezini,
- Şirket paylarının değişim oranını, öngörülmüşse denkleştirme tutarını; devrolunan şirketin ortaklarının, devralan şirketteki paylarına ve haklarına ilişkin açıklamaları,
- Devralan şirketin, imtiyazlı ve oydan yoksun payların sahipleriyle intifa senedi sahiplerine tanıdığı hakları,
- Şirket paylarının değiştirilmesinin şeklini,
- Birleşmeyle iktisap edilen payların, devralan veya yeni kurulan şirketin bilanço kârına hak kazandığı tarihi ve bu isteme ilişkin bütün özellikleri,
- Ayrılma akçesini,
- Devrolunan şirketin işlem ve eylemlerinin devralan şirketin hesabına yapılmış sayılacağı tarihi,
- Yönetim organlarına ve yönetici ortaklara tanınan özel yararları,
- Gereğinde sınırsız sorumlu ortakların isimlerini,
içermesi zorunludur
Birleşme Raporu
Birleşme sözleşmesinde bulunması zorunlu olan birtakım unsurlara ilişkin düzenleme Türk Ticaret Kanunu 147. maddesinde yer almaktadır.
Birleşmenin gerçekleşeceği şirketlerde yönetimde görevli organlar birleşme durumu hakkında bir rapor düzenler. Rapor birleşecek şirketler tarafından birlikte hazırlanabileceği gibi ayrı ayrı hazırlanması da mümkündür.
Birleşme yeni kuruluş yöntemiyle gerçekleşecekse şirketlerin yönetim kurulları tarafından hazırlanan birleşme raporlarına yeni kurulacak şirketin sözleşmesinin eklenmesi gerekir.
- Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organları, ayrı ayrı veya birlikte, birleşme hakkında bir rapor hazırlarlar.
- Raporda;
- Birleşmenin amacı ve sonuçları,
- Birleşme sözleşmesi,
- Şirket paylarının değişim oranı ve öngörülmüşse denkleştirme akçesi; devrolunan şirketlerin ortaklarına devralan şirket nezdinde tanınan ortaklık hakları,
- Gereğinde ayrılma akçesinin tutarı ve şirket pay ve ortaklık hakları yerine ayrılma akçesi verilmesinin sebepleri,
- Değişim oranının belirlenmesi yönünden payların değerlemesine ilişkin özellikler,
- Gereğinde devralan şirket tarafından yapılacak artırımın miktarı,
- Öngörülmüşse, devrolunan şirketin ortaklarına, birleşme dolayısıyla yüklenecek olan, ek ödeme ve diğer kişisel edim yükümlülükleri ile kişisel sorumluluklar hakkında bilgi,
- Değişik türdeki şirketlerin birleşmelerinde, yeni tür dolayısıyla ortaklara düşen yükümlülükler,
- Birleşmenin, birleşmeye katılan şirketlerin işçileri üzerindeki etkileri ile mümkünse bir sosyal planın içeriği,
- Birleşmenin, birleşmeye katılan şirketlerin alacaklıları üzerindeki etkileri,
- Gerekiyorsa, ilgili makamlardan alınan onaylar, hukuki ve ekonomik yönden açıklanır ve gerekçeleri belirtilir.
- Yeni kuruluş yoluyla birleşmede birleşme raporuna yeni şirketin sözleşmesinin de eklenmesi şarttır.
- Tüm ortakların onaylaması halinde, küçük ve orta ölçekli şirketler birleşme raporunun düzenlenmesinden vazgeçebilirler.
Birleşme ve devralmalar için detaylı bilgiye faaliyet alanlarımızda bulunan “birleşme ve devralmalar” kısmından ulaşabilirsiniz.
