Kıdem Tazminatı Nedir?
Halk arasında yıpranma hakkı olarak da bilinen kıdem tazminatı Türk Hukuku bağlamında işçilere verilen bir çeşit ödül olarak düzenlenmiştir. Kıdem tazminatı İş Kanunu uyarınca işçilere tanınmış önemli bir işçilik hakkıdır. İşyerinde uzun süre çalışan bir işçinin o işyerine yaptığı katkıyı, yıpranmasını ve yeni bir iş bulma hususunda yaşayacağı güçlükleri dikkate alarak işten ayrılma durumunda geçmiş çalışmasına karşılık işveren tarafından ödenen toplu paraya kıdem tazminatı adı verilir. Bir çeşit işten çıkış tazminatı olarak hukukumuzda yer almaktadır. Kanun koyucu işçinin geleceğini güvence altına almak maksadıyla bu müesseseye yer vermiştir. İş Hukuku Kanunu gereğince kıdem tazminatı almaya hakkı olan işçiye işe başladığı tarihten itibaren geçen her tam bir yıl için işveren tarafından otuz günlük ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir. İşçinin kıdem süresini ve son aldığı ücreti tespit etmek bu tazminat için oldukça önemlidir. Bunun yanı sıra işçinin yaşı, bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı gibi kişisel özellikler önem arz etmemektedir.
Kıdem Tazminatı Davası Şartları
İşçinin kıdem tazminata hak kazanabilmesi için birtakım koşulları yerine getirmesi gerekir. Bu bağlamda her işçi kıdem tazminatı alamaz.
- İşçi iş kanununa tabi olarak sürekli bir işte çalışmalıdır.
İşçinin çalıştığı yer İş Kanunu kapsamına girmelidir. Hangi işyerlerinin İş Kanunu kapsamı dışında olduğunu önceki yazılarımızda belirtmiştik. Kanunun ilgili maddesinde sayılan bazı işlerin dışında kalan diğer işler İş Kanunu kapsamındadır. Bununla birlikte işçi sürekli bir işte çalışmış olmalıdır. En çok 30 iş günü süren bir iş kural olarak süreksiz bir iştir.
- İşçi 1 yıllık kıdem sahibi olmalıdır.
- İş sözleşmesi kanunda yazılan sebeplerden ötürü son bulmalıdır.
İş sözleşmesinin hangi nedenle son bulduğu önemlidir. Her fesih sebebi kıdem tazminatı almanın hukuki dayanağını teşkil etmez. Kıdem tazminatı almaya hak kazandıran sınırlı fesih haller kanunda belirtilmiştir. Bu haller;
- İşçinin ölümü
Bu durumda kıdem tazminatı ölen işçinin kanuni mirasçılarına yani genellikle ailesine ödenir. Belirtmek gerekir ki, işçinin kendi ölümüne kendi ağır kusurlu davranışıyla sebep olması durumunda Yargıtay tarafından işverenin kıdem tazminatı ödemeyeceğine dair kararları da mevcuttur.
- Sözleşmesinin işveren tarafından haklı neden olmaksızın feshi
İşçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı tutumlar sergilemesi, işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması gibi hallerde işveren haklı olarak işçinin iş sözleşmesini feshedebilir. İşverenin iş sözleşmesini haklı nedenlerle feshedebileceği diğer durumlar için İstanbul işçi avukatlarına danışabilirsiniz. İşçinin kıdem tazminatı kazanabilmesi için işvereni tarafından haklı bir sebep olmaksızın işten çıkarılması gerekmektedir.
- Sözleşmenin işçi tarafından geçerli nedenlerle feshi
İşçi sağlık sorunları, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan sebeplerin veya zorlayıcı sebeplerin varlığı halinde sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda işverenin işçiye kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü devam eder.
- Sözleşmenin muvazzaf askerlik sebebiyle feshi
Bu sebepten ötürü işten ayrılan işçinin işten ayrıldığı tarih ile askere gittiği tarih arasında makul bir süre olması önemlidir. Örneğin işten ayrıldıktan yıllar sonra askere giden ve bunun için kıdem tazminatı almaya çalışan işçinin bu isteği hukuk düzleminde kabul görmez.
- Sözleşmenin Sosyal Güvenlik Kurumundan veya ilgili sandıklardan aylık almak maksadıyla feshi
Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı veyahut toptan ödeme almak amacıyla işten ayrılan işçiler kıdem tazminatı alabilirler.
- Sözleşmenin evlenme nedeniyle feshi
Bu hüküm kadın işçileri ilgilendirmektedir. Kadın işçi evlendiği tarihten itibaren 1 yıllık zaman içinde iş sözleşmesini kendisi feshederse kıdem tazminatı alabilir. Ancak kendi isteği doğrultusunda feshetmesi gerekmektedir.
Kıdem Tazminatı Davası Açma Süresi
Kural olarak iş sözleşmelerinden doğan kıdem tazminatı alacakları için 5 yıllık zamanaşımı süresi öngörülmüştür. 5 yıl içinde işçi tarafından kıdem tazminatı talep edilmez ise bu alacak zamanaşımına uğrayacaktır. Ancak buna rağmen işçi davayı açar ve işveren savunmasında zamanaşımı defiden yararlanmaz ise hakim bunu kendiliğinden gözetmeyerek işçinin kıdem tazminatı almasına 5 yıldan sonra da hükmedebilir.
Bir Yıllık Çalışanın Kıdem Tazminatı
İşçi, işyerinde çalıştığı her bir tam yıl için işverence otuz günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı kazanır. Bir yıl çalışan işçi otuz günlük ücret kazanır.
Ne Kadar Kıdem Tazminatı Alırım?
İşçi işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesi devam ettiği müddetçe her geçen tam 1 yıl için otuz günlük ücret tutarında kıdem tazminatı alır. Bir yıldan artan süreler için ise oranlama yapılır. Alacağınız tazminatın belirlenmesi için öncelikle 1 günlük ücret tespit edilip 30 gün ile çarpılır. Ardından işçinin çalıştığı yıl ile çarpılarak arda kalan süreler aynı oranda eklenir. İşçi avukatları ile bu hesaplamayı yaparak en doğru sonuca ulaşabilir ve hakkınızı tamamıyla elde edebilirsiniz.
İstifa Ettim Kıdem Tazminat Alabilir Miyim?
Bu hususta hangi nedenlerden ötürü istifa ettiğiniz önemlidir. Kural olarak iş sözleşmesini işçinin haklı nedenlerle feshetmesi durumunda da kıdem tazminatı alınabilir. Ancak istifa etmenin sebebi burada belirleyici nitelikte olup haklı nedenlerle yapıldığı durumda kıdem tazminatı alınabilir. Tüm bu süreçleri alanında uzman iş hukuku avukatlarımız ile gerçekleştirebilirsiniz
