PAY SAHİBİNİN BORCU: SERMAYE KOYMA
I- SERMAYE KOYMA BORCU ve BORCUN KONUSU
Anonim şirkette her pay sahibi, usulüne göre düzenlenmiş ve imza edilmiş şirket esas sözleşmesine göre koymayı taahhüt ettiği sermaye kadar şirkete borçlu olur. Bu borç şirket sona erse bile devam eder. Anonim şirkette sermaye koyma borcunun konusu:
• Para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar
• Fikri mülkiyet hakları
• Taşınır ve taşınmazlar
• Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları
• Ticari işletmeler
• Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler
• Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar
• Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer
II- NAKDİ TAAHHÜTLER VE SERMAYE KOYMA BORCUNUN MUACELİYETİ
Nakdi sermaye taahhüdü Türk Lirası ile yapılır ve yine Türk lirası ile ödenir. Kuruluş ve sermaye artırımında taahhüt edilen nakdi
sermayenin en az %25’i tescil tarihinden önce, kalan kısmı da tescil tarihinden itibaren 24 ay içinde ödenmek zorundadır. Esas
sözleşmede minimum ödenmesi gereken tutar arttırılabileceği gibi, 24 aylık süre de kısaltılabilir.
III- GAYRİ NAKDİ TAAHHÜTLER VE MÜLKİYETİN ŞİRKETE GEÇMESİ
Pay sahipleri tarafından ayın sermaye olarak taahhüt edilen unsurlar esas sözleşmede bilirkişi tarafından belirlenen değerleriyle gösterilir ve taahhütte bulunan kimse, şirkete sermaye olarak getirdiği ayınların bu değeri ölçüsünde pay sahibi olur. Pay sahipleri tarafından yapılan gayri nakdi taahhütlerden;
• Taşınmazlar tapuya şerh
• Fikri mülkiyet hakları ile diğer değerler varsa özel sicillere şirket adına kaydedildikleri ve
• Taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi dildikleri takdirde ayni sermaye olarak konulmuş olur.
Esas sözleşme, bir pay sahibinin sermaye olarak taşınmaz mülkiyeti veya taşınmaz üzerinde kurulacak bir ayni hakkın konulmasına ilişkin taahhüdünü içermekte ise, esas sözleşmenin bu hükümleri, resmi şekil aramaksızın geçerlidir. Bu taahhüdü yapan pay sahibine gayrimenkulün mülkiyetini şirkete geçirme borcu yüklediğinden, kural olarak resmi şekle tabi olmakla birlikte, gayrimenkulün şirkete ayın sermaye olarak taahhüdü bakımından resmi şekil aranmamıştır. Sermaye olarak taşınmaz mülkiyeti ve diğer ayni haklar taahhüt edildiğinde, mülkiyetin kazanılması için bunları tapu sicilinde şirket adına tescil edilmeleri gerekir. Tapu siciline tescil istemi ile diğer sicillere yapılacak tesciller ile ilgili bildirimler, ticaret sicil müdürlüğü tarafından ilgili sicillere derhal ve resen yapılır. Ticaret sicil müdürlüklerinin bildirimini alan ilgili sicil yönetimi tarafından, kendi kayıtlarında resen işlem yapılabilmesine imkan tanıyan durumlarda mal ve haklar yeni sahipleri adına tescil edilir. Resen tescilin mümkün olmadığı durumlarda ise, ilgili sicil memurlarınca bildirimin alındığı anda kendi kayıtlarına, mal ve hakların geçişinin dayanağı olan işlemin kanun hükümlerine göre tamamlandığına ilişkin şerh koyulur. İlgililerin başvurusu üzerine gerekli harç ve giderler tamamlandığında, mal ve haklar yeni sahipleri adına tescil edilir.
IV- SERMAYE BORCUNUN İFASI, TEMERRÜT ve SONUÇLARI
A) SERMAYE BORCUNUN İFASI
Şirket sermaye koyma borcunu yerine getirmesini bunu taahhüt etmiş olan her pay sahibinden isteyebilir. Pay bedelleri pay sahiplerinden ilan yoluyla istenir. Çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır. Şirket alacaklılarının böyle bir talep hakkı söz konusu değildir. İlan, pay sahiplerine yapılacak duyurunun en temel şeklidir. Esas sözleşme ile buna ilave bazı yöntemler daha öngörülürse de ilan yerine pay sahibinin haber almasını zorlaştıracak bir düzenleme yapılamaz.
B) TEMERRÜT VE SONUÇLARI
Sermaye koyma borcunun süresi içinde yerine getirmeyen pay sahibi ihtara gerek kalmaksızın, temerrüt faizi ödemekle yükümlü olur. Nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az %25’ini tescilden önce, gerisini ise şirketin tescilini izleyen 24 ay içinde peşin olarak ödenmesi gerektiğinden, pay sahibi şirkete getirmeyi taahhüt ettiği nakdi sermayeyi zamanında ifa etmediği takdirde, şirketin tescili anından itibaren buna temerrüt faizi ödemesi gerekir.
C) TAZMİNAT
Pay sahibinin taahhüdünü yerine getirmede gecikmesi nedeniyle, şirketin uğradığı zararlar için tazminat talep etmesi mümkündür. Tazminat istemi için ihtar şarttır.
D) HAKLARDAN YOKSUNLUK
Yönetim kurulu, mümerrit pay sahibini, iştirak taahhüdünden ve yaptığı kısmi ödemelerden doğan haklarından yoksun bırakmaya yetkilidir. Örneğin pay sahibi oy hakkını, pay bedelini kısmen ödemesine rağmen paylarının bütünü için kullanabilir. Ancak temerrüt halinde yönetim kurulu, pay sahibini ödenmeyen pay bedelleri için oy hakkını kullanmaktan yoksun bırakabilir.
**Esas sözleşmede temerrüde düşen pay sahibinin cezai şart ödemesi de kararlaştırılabilir. Bu durumda cezai şart ödemesi borcu bertaraf etmez. Bu halde, ifaya eklenen cezai şart söz konusudur.
E) ISKAT
Iskat pay sahipliğini ve buna bağlı hakları sona erdiren bir işlemdir. Iskat ile birlikte mümerrit pay sahibi, iştirak taahhüdünden ve yaptığı kısmi ödemelerden doğan haklardan da yoksun kalır. Pay sahibi bir kısım pay bedellerini ödeyip diğer bir kısım için temerrüde düşmüşse, ıskat sadece temerrüdün söz konusu olduğu paylar için yapılabilir. Bedeli şirkete ödenmiş olan paylar için ıskat yapılamaz. Iskat pay sahipliği statüsünü mümerrit pay sahibi için ve bu kimsemin temerrüde düştüğü paylar bakımından sona erdirir. Yoksa bir sermaye azaltma işlemi değildir. Yönetim kurulu şirkete karşı pay bedeli taahhütlerini yerine getirmekte temerrüde düşen pay sahiplerinin, bu paylarını satıp, onun yerine başkasını almaya yetkilidir. Iskat işleminin yapılabilmesi için, yönetim kurulu tarafından, mümerrit pay sahibine:
• TTSG ile
• Esas sözleşmede ayrıca özel şekilde ilan yapılması öngörülmüşse bu yolla ve şirketin internet sitesinde yayınlanacak bir
mesaj ile ihtarda bulunulur. BU ihtarda:
• Mümerrit pay sahibinin temerrüde konu olan tutarı bir ay içinde ödemesi,
• Aksi halde, ilgili paylara ilişkin haklarından yoksun bırakılacağı ve
esas sözleşmede öngörülmüşse sözleşme cezasının isteneceği belirtilir.
F) PAYLARIN İPTALİ
Iskat ile söz konusu pay senetlerinin kıymetli evrak niteliği sona erer. Yönetim kurulu, mümerrit pay sahibine, iştirak taahhüdünden ve yaptığı kısmi ödemeler nedeniyle verilmiş pay senedi varsa bunları iptal etmeye yetkilidir. İptal edilen pay senetleri ele geçirilemiyorsa iptal kararı TTSG ile ve ayrıca sözleşmenin öngördüğü şekilde ilan olunur. Iskat edilen paylar ile iptal edilen pay senetleri üçüncü kişiler tarafından iktisabı mümkün olmadığı gibi bu konuda iyi niyetleri de korunmaz.
Şirket hukuku ile ilgili danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
