Tanıma ve Tenfiz Nedir?
Yabancı boşanma kararlarının tanıma tenfizi, Türk hukuku bakımından büyük bir öneme sahiptir. Bugün yurt dışında yaşayan ve sayıları milyonları aşan Türk vatandaşları, yabancı ülkelerde eşlerine karşı boşanma davası açmakta, elde ettikleri kararların tanınması ve tenfizi istemiyle Türk mahkemelerine başvurmaktadırlar.
Yabancı boşanma kararlarının verildiği ülke dışında hukuki sonuçlar doğurması, kabul edilmesi tanıma tenfiz yoluyla sağlanmaktadır. Tanıma ve tenfiz birbirinden farklıdır. Tanıma, yabancı bir mahkeme boşanma kararının onaylanması ve tanıma kararı veren ülke içinde geçerli olduğunun belgelenmesidir. Yani mahkeme hükmünün kesin hüküm etkisinin kabul edilmesi demektir. Tenfiz ise, icrai nitelik taşıyan yabancı mahkeme boşanma kararlarının hukuk sisteminde uygulanabilir hale gelmesini sağlamak için hükümle ilgili karar verilmesi demektir.
Yabancı boşanma kararlarının tanınması ve tenfizi, kişilerin hukuki güven ve istikrarını sağlamak bakımından önemlidir. Yabancı boşanma kararı tanınmakla eşler arasındaki evlilik birliğinin sona erdiği diğer ülkelerde de kabul edilmektedir. Böylece evliliklerin soybağı ve miras bakımından adil olmayan sonuçların ortaya çıkması önlenmektedir.
Tanıma ve Tenfizin Farkı
Yabancı mahkeme kararlarının verildiği devlet ülkesi dışında etkilerini doğurması milletlerarası özel hukukta tanıma ve tenfiz kavramları ile ifade edilmektedir.
Tanıma, bir mahkeme hükmünün kesin hüküm etkisinin yabancı bir devlet ülkesinde kabul edilmesidir. Tenfiz ise bir mahkeme hükmünün zorla icra etkisini verildiği devlet ülkesinden başka bir devlet ülkesinde göstermesidir.
Tanımlardan da anlaşılacağı üzere tanıma ve tenfiz arasında farklılık bulunmaktadır.
- Tenfizin aksine tanımadan beklenen amacın gerçekleşmesi için devlet organlarının harekete geçmesi ve icrai işlemlerin yapılması gerekmez. Tanıma kararı, yabancı mahkeme kararının tespitine yönelik bir karar olup tenfiz kararında olduğu gibi devlet organlarının harekete geçmesi sonucunu doğurmaz.
- Tenfizde aranan tüm koşullar tanımada aranmamaktadır. Tanımada tenfize oranla daha az koşul aranmakta ve yabancı mahkeme kararlarının tanınması kolaylaştırılmaktadır.
- Yabancı mahkeme kararının tanınması için tenfiz şart olmadığı halde tenfiz için tanıma şarttır.
- Tanımada kesin hüküm etkisi, “hükmün” verildiği ülkede kesinleşmesi anından itibaren ortaya çıkar. Oysa tenfizde zorla icra etkisi tenfiz kararının kesinleştiği andan itibaren ortaya çıkar.
Tanıma ve Tenfiz Davası
Yaşadıkları ülkede boşanan kişilerin Türkiye’de evli gözükmeye devam ederler. Tanıma tenfiz davası, yabancı ülke mahkemesinde verilen kararının kesin hüküm veya kesin delil olarak kabul edilmesini sağlamaya yönelik açılan dava türüdür.
Tanıma davası, icrai nitelikli işlem gerekmeyen mahkeme kararları için gereklidir. Tenfiz davası, yabancı mahkemelerce dava sonucunda verilen, icrai nitelikli hükümlerin Türkiye’de de geçerli ve uygulanabilir hale gelmesini sağlayan dava türüdür.
Örneğin Fransa’da boşanan bir çiftin mahkeme kararında sadece boşanma kararı verilmiş ise boşanmanın yanında velayet, nafaka, tazminat gibi bir icrai nitelikli hüküm bulunmuyor ise tanıma davası açılır. Ancak boşanma kararında çocukların velayeti ve/veya nafakaya ilişkin hükümler de var ise bu durumda kararın tanınması yetmez; icra edilebilirlik açısından tenfiz davası da açılmalıdır.
Tanıma ve Tenfiz Davası Şartları
Tanıma ve tenfiz davası şartları, esasa ilişkin koşullar ve ön koşullar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun madde 50’ye göre tanıma ve tenfiz kararının verilebilmesi için gerekli olan ön koşullar şunlardır:
- Yabancı bir mahkeme tarafından verilmiş ilamın bulunması
- Yabancı mahkeme kararının hukuk davalarına ilişkin olması
- Kararın kesinleşmiş olması
Tanıma ve tenfiz talebinin kabul edilebilmesi için gereken esasa ilişkin şartlar ise Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun madde 58’de düzenlenmiştir. Bunlar:
- Hükmün verildiği yer ile Türkiye arasında mütekabiliyetin bulunması (Yani Türkiye Cumhuriyeti ile ilamın verildiği devlet arasında karşılıklılık esasına dayanan bir anlaşma yahut o devlette Türk mahkemelerinden verilmiş ilâmların tenfizini mümkün kılan bir kanun hükmünün veya fiilî uygulamanın bulunması. Bu şart tanımada aranmaz)
- İlamın, Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuda verilmiş olması veya davalının itiraz etmesi şartıyla ilamın, dava konusu veya taraflarla gerçek bir ilişkisi bulunmadığı halde kendisine yetki tanıyan bir devlet mahkemesince verilmemiş olması
- Hükmün kamu düzenine açıkça aykırı olmaması
- Kararın davalının savunma haklarına riayet edilerek verilmiş olmasıdır.
Türk mahkemeleri, yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi davasında sadece tanıma veya tenfiz şartlarının bulunup bulunmadığı hususunda incelemede bulunabilir. Türk mahkemelerinde yabancı mahkeme kararında yer alan maddi ve hukuki tespitlerin yada uygulanan usulün doğruluğu incelenemez. Buna revizyon yasağı denir.
Tanıma Tenfiz Davası İçin Gerekli Olan Belgeler
Yabancı mahkeme kararlarının tanıma ve tenfizi için açılacak davalarda aşağıda yer alan belgeler gerekmektedir;
- Boşanmanın gerçekleştiğine dair yabancı mahkemece verilen kararın mühürlü ve ıslak imzalı aslı
- Yabancı mahkemece verilen boşanmanın kararının kesinleşmiş olduğunu gösterir belgenin mühürlü ve ıslak imzalı aslı
- Apostil Şerhi: Apostil, bir ülkede resmi makamlarca düzenlenen resmi belgelerin, başka bir ülkede geçerli sayılması için yapılan onaylama işlemidir. Tanıma tenfiz davası açısından apostil şerhi zorunlu bir unsurdur.
- Yabancı mahkemece verilen boşanma kararının ve kesinleşme belgesinin noter onaylı Türkçe tercümesi
- Pasaport ve kimlik kartı fotokopileri
Tanıma Tenfiz Davası Yetkili Mahkeme
Görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Ancak aile hukukuna ilişkin yabancı mahkeme kararlarının tanıma ve tenfiz taleplerinin Aile Mahkemelerinde yapılacağına ilişkin hükümlerde vardır. Yer yönünden yetkili mahkeme ise davayı açacak olan kişinin Türkiye’deki yerleşim yeri, yoksa sakin olduğu yer mahkemesinde, Türkiye’de yerleşim yeri veya sakin olduğu bir yer mevcut değilse Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinden açılabilir.
Tanıma Tenfiz Davası Ne Kadar Sürer?
Her iki taraf farklı avukata vekalet vererek tanıma tenfiz davası açılmış ise mahkemenin iş yoğunluğu da gözetilerek 2 (iki) ya da 3 (üç) ay içerisinde işlemler tamamlanacaktır. Ancak yalnızca tek taraf avukata vekalet vermiş ise yaklaşık süreç 1 (bir) yıla kadar uzamaktadır.
Tanıma Tenfiz Davası İçin Tarafların Türkiye’ye Gelmesi Şart mı?
Tanıma tenfiz davası avukat aracılığıyla yürütülüyorsa tarafların dava için Türkiye’ye gelme zorunluluğu bulunmamaktadır. Avukat aracılığıyla takip ettirilmesi halinde davacının özellikle katılma zorunluluğu bulunmamaktadır.
