Uzaktan Çalışma Nedir?
Uzaktan çalışma, işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi şeklinde tanımlanmıştır.
Uzaktan Çalışma İş Sözleşmesi Nedir?
İşçi sonradan veya geçici olarak uzaktan çalışmaya geçebileceği gibi iş sözleşmesi, mevzuatta öngörülen koşullarda olmak şartıyla “Uzaktan çalışma iş sözleşmesi” şeklinde de yapılabilir.
Öncelikle, İşçi ve işveren, iş görme borcunun işyerinde yerine getirileceği şekilde çalışmaya başlamış ise de taraflar sonradan uzaktan çalışma modelini uygulamak için anlaşabilirler. Ancak bu halde işçinin sonradan veya geçici olarak uzaktan çalışmaya geçmesi, işçinin çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik teşkil edeceği için işveren tarafından sunulan esaslı değişikliğin işçi tarafından süresi içerisinde ve yazılı olarak kabul edilmesi gerekmektedir. İşçinin bu değişikliği kabul etmemesi halinde işverenin, geçerli bir nedene dayandığını yazılı olarak açıklayarak belirli şartlarla fesih hakkı bulunmaktadır.
Uzaktan çalışma esasına dayanılarak yapılan iş sözleşmelerinde ise mevzuat tarafından öngörülen bazı şartlar mevcuttur.
İlk olarak uzaktan çalışma esasına dayanan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması gerekmektedir. Ek olarak bu sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümlerin yer alması gerekmektedir.
Uzaktan çalışma talebinin çalışan tarafından gelmesi halinde, bu talebin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. İşveren bu talebi 30 gün içerisinde değerlendirmek ve talebe ilişkin cevabını işçiye yazılı olarak bildirmek zorundadır. İşveren bu talebi değerlendirirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır. Son olarak talebin kabul edilmesi halinde mevzuatta öngörülen ve yukarıda belirtilen hususlara uygun şekilde sözleşme yapılması gerekmektedir.
Uzaktan Çalışmada İş Araçlarının Temini
Yönetmelikte, uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi belirtilmemiş olması koşuluyla işveren tarafından sağlanması gerektiği belirtilmiştir.
Ek olarak işverenin, bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirmesi gerekmektedir.
Uzaktan Çalışmada Yemek Ücreti
İş hukukunda işverenin tüm işçilere eşit davranma yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu nedenle uzaktan çalışanlar da dahil tüm işçilerin eşit sosyal hak ve yardımlardan yararlanması gerekmektedir. Aksi halde, işveren eşit davranma yükümlülüğüne aykırı hareket etmiş olacaktır.
Borçlar Kanunu’nun 414. Maddesi şu şekildedir:
“İşveren, işin görülmesinin gerektirdiği her türlü harcama ile işçiyi işyeri dışında çalıştırdığı takdirde, geçimi için zorunlu olan harcamaları da ödemekle yükümlüdür.
Yazılı olarak yapılmış bir hizmet veya toplu iş sözleşmesinde, bizzat işçi tarafından karşılanması kararlaştırılan harcamaların, işçiye götürü biçimde günlük, haftalık veya aylık olarak ödenmesi öngörülebilir. Ancak bu ödeme, zorunlu harcamaları karşılayacak miktardan az olamaz.
Zorunlu harcamaların kısmen veya tamamen işçi tarafından bizzat karşılanmasına ilişkin anlaşmalar geçersizdir.”
Geçici olarak uzaktan çalışmaya geçilmesi halinde, işveren kararlaştırılan şekilde yemek ücretini ödemeye devam etmesi gerekmektedir. Eğer işveren uzaktan çalışma halinde çalışana yemek ücretini ödemekten kaçınırsa söz konusu bu durum iş sözleşmesindeki esaslı unsurlarda değişiklik teşkil edecek ve bu sebeple çalışanın yazılı rızasını almak zorunda kalacaktır. Aksi halde işverenin hukuki sorumluluğu doğacaktır.
İş sözleşmesinin uzaktan çalışma iş sözleşmesi olması halindeyse, işverenin eşit davranma ilkesi kapsamında, yemek yardımından uzaktan çalışan işçilerin de yararlanması gerekmektedir. Keza işçinin uzaktan çalışması fiili bir çalışmadır dolayısıyla işçinin yemek ücreti kazanılmış hak niteliğindedir.
Uzaktan Çalışmada Yol Ücreti
Yol ücreti, çalışanın fiili çalışma esnasında işyerine ulaşımına sağlaması için yapılan ödemedir.
Geçici olarak uzaktan çalışmaya geçilmesi halinde, işveren tarafından yol ücretine dair bir ödeme yapılması halinde, eşit davranma prensibi kapsamında, bu ödemenin yapılmaya devam etmesi gerekmektedir. Eğer işveren uzaktan çalışmaya geçilmesi halinde çalışana yol ücretini ödemekten kaçınırsa söz konusu bu durum iş sözleşmesindeki esaslı unsurlarda değişiklik teşkil edecek ve bu sebeple çalışanın yazılı rızasını almak zorunda kalacaktır. Aksi halde işverenin hukuki sorumluluğu doğacaktır.
Ancak, iş sözleşmesinin uzaktan çalışma iş sözleşmesi olması ve işçinin direkt olarak uzaktan çalışarak işe başlaması halinde, işçi fiili olarak işyerine gelmeyecekse, iş sözleşmesinde yol ücretinin ödenmeyeceği kararlaştırılabilir.
Uzan Çalışmada Mevzuat Hükümleri
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından 31419 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 4857 sayılı İş Kanunu’nun (“Kanun”) “Çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma” kenar başlıklı 14. Maddesinde belirtilmiştir.
Kanun maddesi şu şekildedir:
“Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi, çağrı üzerine çalışmaya dayalı kısmi süreli bir iş sözleşmesidir.
Hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır.
İşçiden iş görme borcunu yerine getirmesini çağrı yoluyla talep hakkına sahip olan işveren, bu çağrıyı, aksi kararlaştırılmadıkça, işçinin çalışacağı zamandan en az dört gün önce yapmak zorundadır. Süreye uygun çağrı üzerine işçi iş görme edimini yerine getirmekle yükümlüdür. Sözleşmede günlük çalışma süresi kararlaştırılmamış ise, işveren her çağrıda işçiyi günde en az dört saat üst üste çalıştırmak zorundadır.
Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.
Dördüncü fıkraya göre yapılacak iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.
Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
Uzaktan çalışmanın usul ve esasları, işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”
